پروژه‌های بیابان‌زدایی در یک سال اخیر در ۶۷۷ هکتار از کانون‌های بحرانی انتشار گرد و غبار اصفهان اجرا شده است تا مزاحمت و ضرر ریزگردهای درون استانی را تا حد ممکن مهار کند.

به گزارش نیمروز خبرو به نقل از ایرنا،  ریزگردها را باید مضر، مزاحم و یکی از چالش‌های اصلی کشور و به ویژه استان اصفهان دانست که در بسیاری از روزهای سال شرایط ناگواری را برای منطقه پدید می‌آورد و حتی اعلام تعطیلی مدارس و دستگاه‌های اجرایی را به مسوولان تحمیل می‌کند.

این پدیده در روزهای اخیر نیز شدت یافته و در بسیاری از نواحی کشور مشکلات عدیده‌ای را رقم زده تا جایی که باز هم اهمیت پروزه‌های مرتبط با مقابله با ریزگرد و گرد و غبار را به میان آورده است.

بر مبنای گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ایران وارد یک دوره خشکسالی ۳۰ ساله شده است که از حدود ۲۰ سال پیش و اکنون ایران با چااش ریزگردها و گرد و غبار به عنوان یکی از آثار این دوره خشکسالی روبرو است.

ایران بالغ بر ۲.۴ درصد از مجموع کل بیابان‌های جهان را در خود جای داده با این حال بر پایه تحقیقات، ۳۰ درصد گرد و غبار کشور دارای منشا خارجی و ۷۰ درصد دیگر داخلی است.

به غیر پهنه‌های بیابانی موجود از گذشته، کاهش توان مراتع و کمبود پوشش گیاهی در آنها موجب شده سطح اراضی بیابانی از حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون به ۳۰ میلیون هکتار افزایش پیدا کند که متاسفانه ۱۴ میلیون هکتار از آن کانون فرسایش بادی متشکل از ریزگردها و گرد و غبار است.

به گفته رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک، اجرای عملیات آبخیزداری در ۲۰ میلیون هکتار، کاهش ۲۰ درصدی کانون‌های بحرانی ریزگرد، و افزایش ۲۰ درصدی ضریب حفاظت از جنگل‌ها و مراتع از جمله تکالیف و اهداف اصلی سازمان در برنامه هفتم توسعه است.

۱۵ میلیون هکتار بیابان منشا ریزگردهای بحرانی در ایران

علی تیموری اضافه کرد: جنگل‌های کشور حدود ۱۵ میلیون هکتار، مراتع ۸۳ میلیون هکتار، درختچه و بیشه‌زار ۲.۵ میلیون هکتار و بیابان‌ها ۲۹ میلیون هکتار وسعت دارند و از این میزان، ۱۵ میلیون هکتار بیابان منشا ریزگردهای بحرانی هستند که در اولویت برنامه‌های سازمان قرار دارند.

بیابان‌زایی در استان به‌ویژه در شرق اصفهان، سالانه در کنار به خطر انداختن سلامت مردم و تخریب محیط زیست، به امکانات زیربنایی و منابع طبیعی این استان خسارت وارد می‌کند که عمده آن به فرودگاه شهید بهشتی اصفهان، اراضی کشاورزی، محورهای مواصلاتی و شهرک‌های صنعتی، راه‌آهن و شهرهای پیرامون وارد می‌شود.

بیابانزایی و ریزگرد می‌تواند بر اثر پدیده‌های طبیعی زمین شناسی مانند تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی یا ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند بوته‌کنی، چرای بی‌رویه دام در مرتع، تبدیل مراتع به دیم‌زارها، معدن‌کاوی، جاده‌سازی و توسعه غیر اصولی شهرها و روستاها بدون توجه به آمایش سرزمینی ایجاد شود، اما به گفته کارشناسان، کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی بر اثر برداشت بی‌رویه از این منابع، مهمترین دلیل تشدید این پدیده در استان اصفهان و جای جای ایران است.

جدای از اینکه هر ساله صدها میلیارد به دلیل انتشار ریزگرد به زیرساخت‌های استان خسارت وارد می‌شود، این ریزگردها تهدیدی جدی برای سلامتی انسان به شمار می‌رود و باید توجه داشت که وجود کانون‌های بحرانی تنها به مردم همان خطه آسیب نمی‌زند بلکه استان‌های همجوار را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.

اصفهان درگیر ۱.۵ میلیون هکتار کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی

۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۰ درصد مساحت استان اصفهان در بخش‌های شمالی و شرقی را اراضی بیابانی و شن‌زار تشکیل داده که ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار هکتار از این مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از آن کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان در این ارتباط گفت: اجرای پروژه‌های مرتبط با بیابان زدایی همواره جزو جدایی ناپذیر از اقدامات ما بوده است اما کمبود اعتبارات چالش اساسی در افزایش آن‌ها به شمار می‌رود.

محمدعلی کاظمی افزود: شرایط جغرافیایی این استان به گونه‌ای است که باید همه ساله اعتبارات مناسبی برای اجرای پروژه‌های اختصاصی در این زمینه تخصیص پیدا کند.

در استان اصفهان در سال‌های گذشته طرح‌های متعدد مانند نهالکاری، مدیریت رواناب، مالچ پاشی، احداث بادشکن و مدیریت جنگل دست کاشت در نواحی بیابانی اجرا شده است.

آمار موجود نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر ۳۰۸ هزار هکتار از کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در استان تبدیل به جنگل‌های دست کاشت شده که حدود ۱۵ درصد جنگل‌های بیابانی دست کاشت کشور را تشکیل می‌دهد.

مطالعه طرح‌های بیابان‌زدایی در ۹۷۰ هزار هکتار، مالچ پاشی ۳۱ هزار هکتار، احداث بادشکن در یک هزار و ۱۰۰ کیلومتر و اجرای پروژه‌های مشارکتی با مردم در چهار هزار و ۵۰۰ هکتار دیگر اقداماتی به شمار می‌رود که این سال‌ها اجرا شده است.

اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی در ۶۷۷ هکتار از عرصه‌های استان

و اما در سال گذشته طرح‌های گوناگون مرتبط با بیابان زدایی همچون نهالکاری، آبیاری و مراقبت از نهالکاری‌های سنواتی با استفاده از منابع اعتباری گوناگون در ۶۷۷ هکتار از اراضی استان اجرا شد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان در این پیوند گفت: نهالکاری در ۱۲۵ هکتار از اراضی بیابانی و کانون‌های بحرانی انتشار ریزگرد این استان در سال گذشته (۱۴۰۳) اجرا شد.

مهدی عالیپور  اضافه کرد: این نهالکاری بیشتر در منطقه «فَساران» در شرق شهرستان اصفهان که از جمله کانون‌های بحرانی انتشار ریزگرد به‌شمار می‌رود، صورت گرفت.

وی ادامه داد: همچنین طرح آبیاری و مراقبت از نهالکاری‌های سنواتی در ۲۳۶ هکتار از اراضی بیابانی استان اصفهان نیز در سال گذشته اجرا شد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی اصفهان تصریح کرد: طرح آبیاری و مراقبت از نهالکاری‌های سنواتی با هدف بهبود رشد و ارتقای پوشش گیاهی در مناطق بیابانی انجام می‌شود.

عالیپور افزود: طرح مذکور در شهرستان‌های اصفهان و بُرخوار که کانون‌های بیابانی، فرسایش بادی و انتشار ریزگرد متعددی دارند، انجام شد.

وی گفت: سال قبل همچنین عملیات مدیریت جنگل‌های دست کاشت بیابانی در سطح ۱۹۰ هکتار از اراضی این استان در قالب مبارزه با آفات و جانوران موذی مخرب پوشش گیاهی انجام گرفت.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی اصفهان ادامه داد: عملیات مذکور در اراضی بیابانی واقع در پایگاه هوای شهید بابایی اصفهان، تاغزارهای محدوده امامزاده آقا علی عباس شهرستان نطنز و روستاهای خوش آباد و حسن آباد موغار در شهرستان اردستان بوده است.

عالیپور تصریح کرد: نوعی از موش صحرایی به عنوان یکی از آفات با خوردن ریشه‌های برخی درختان بیابانی از جمله تاغ و قره داغ سبب نابودی این گیاهان می‌شود بنابراین مبارزه با آن ضروری است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی اضافه کرد: در راستای مدیریت مناطق بیابانی و توجه هرچه بیشتر به کانون‌های بحران فرسایش بادی، ۱۲۶ هکتار از مناطق بیابانی منطقه فساران در شرق شهرستان اصفهان نیز نهالکاری شده است.

عالیپور اضافه کرد: اقدامات مورد نظر با توجه به میزان اعتبار تخصیصی از محل طرح‌های تثبیت شن‌های روان، مدیریت مناطق بیابانی استان و پروژه‌های مرتبط با مقابله با بیابان‌زایی اجرا شد.